مطالعه خصوصیات مرفولوژیک، شاخص‌های فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ارقام بومی و اصلاح شده برنج (Oryza sativa L.)

به منظور مطالعه شاخص‌های فیزیولوژیک و مرفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام بومی و اصلاح ‌شده برنج، در سال 1382 این آزمایش در مؤسسه تحقیقات برنج کشور‌ در آمل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. تیمارها عبارت بودند از: 6 رقم اصلاح‌شده‌ ایندیکا شامل ندا، فجر، دشت، شفق، پویا و خزر، 2 رقم اصلاح شده ژاپونیکا شامل اوندا، فوجی‌‌مینوری و 2 رقم بومی منطقه شامل طارم و رمضانعلی‌طارم. به علت اختلاف در الگوی رشد ارقام، از شاخص حرارتی درجه روز‌ـ رشد (GDD) جهت محاسبه شاخص‌های رشد استفاده گردید. علاوه بر شاخص‌های رشد (سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی، سرعت فتوسنتز خالص، شاخص سطح برگ، نسبت سطح برگ، دوام سطح برگ و وزن مخصوص برگ) صفاتی از قبیل تعداد دستجات آوندی میانگره انتهائی، تعداد رگبرگ در برگ پرچم، مقدار کلروفیل برگ پرچم (SPAD value)، طول میانگره انتهائی، طول پدانکل، زاویه برگ پرچم، ارتفاع بوته و قابلیت پنجه‌زنی نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ارقام اصلاح ‌شده نسبت به ارقام بومی، ماده خشک کل، سرعت رشد محصول، شاخص سطح برگ، نسبت سطح برگ و وزن مخصوص برگ بالاتری داشتند اما، سرعت رشد نسبی و سرعت فتوسنتز خالص در ارقام بومی بیشتر از ارقام اصلاح‌شده بود. رقم ندا با بیشترین شاخص سطح برگ (7/5) عملکرد دانه بالائی داشت. ارقامی با بیشترین و کمترین ماده خشک کل بیشترین و کمترین عملکرد دانه را نیز داشتند (به ترتیب ارقام اوندا و رمضانعلی‌طارم). در این آزمایش، ارقام بومی با ارتفاع بوته بالاتر و قابلیت پنجه‌زنی کمتر نسبت به ارقام اصلاح ‌شده، عملکرد دانه پائینی داشتند. ارقام اصلاح‌شده در مقایسه با ارقام بومی تعداد دستجات آوندی و رگبرگ بیشتری داشتند. در این تحقیق، رقم اوندا با مقدار SPAD 35/48، بیشترین میزان کلروفیل برگ پرچم را داشت. رقم ندا با بالاترین قابلیت پنجه‌زنی، بیشترین تعداد خوشه در واحد سطح را به خود اختصاص داد. در این تحقیق، ارقام اصلاح‌شده ایندیکا به علت قابلیت پنجه‌زنی، تولید ماده خشک، سرعت رشد محصول، شاخص سطح برگ و شاخص برداشت بالا عملکرد دانه بالائی تولید کردند. براساس نتایج این تحقیق به نظر می‌رسد که با متمرکز کردن اهداف اصلاحی بر روی افزایش مقدار کل ماده خشک و بهبود دو شاخص سرعت رشد محصول و شاخص سطح برگ می‌توان به افزایش عملکرد دانه در برنج امیدوار بود.